5 lần tuyệt chủng hàng loạt
 |
| Khủng long bị tuyệt chủng ở Kỷ Jura, cách đây hơn 200 triệu năm. |
* Sự tuyệt chủng của Ordovic-Silurian: Khoảng 440 triệu năm trước
Sự tuyệt chủng hàng loạt đầu tiên trên Trái đất xảy ra vào thời kỳ mà các sinh vật như san hô và động vật chân đốt có vỏ lấp đầy các vùng nước nông trên thế giới nhưng vẫn chưa mạo hiểm lên đất liền. Bản thân sự sống đã bắt đầu lan rộng và đa dạng hóa, xuất hiện lần đầu tiên vào khoảng 3,7 tỷ năm trước . Nhưng khoảng 440 triệu năm trước, một sự thay đổi khí hậu đã khiến nhiệt độ nước biển thay đổi, và phần lớn sự sống trong đại dương đã chết.
Vào cuối kỷ Ordovic, băng hà hàng loạt đã bao phủ siêu lục địa phía nam, Gondwana . Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Oceanology, sự đóng băng trên quy mô này đã làm mất đi tỷ lệ nước cao trên thế giới và hạ thấp đáng kể mực nước biển toàn cầu, làm mất đi môi trường sống quan trọng của nhiều loài, phá hủy chuỗi thức ăn và giảm khả năng sinh sản, theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Oceanology .
Tuy nhiên, không phải tất cả các nhà khoa học đều đồng ý với điều này. Theo National Geographic, các giả thuyết khác cho rằng kim loại độc hại có thể đã hòa tan vào nước biển trong thời kỳ cạn kiệt oxy, xóa sổ sinh vật biển . Các nhà khoa học khác cho rằng một vụ nổ tia gamma từ một siêu tân tinh đã xé toạc một lỗ hổng khổng lồ trong tầng ôzôn, cho phép bức xạ cực tím chết người giết chết sự sống bên dưới.Theo APS News , có một giả thuyết khác cho rằng núi lửa là nguyên nhân.
* Sự tuyệt chủng muộn của kỷ Devon: Hơn 365 triệu năm trước
Kỷ Devon chứng kiến sự lên xuống của nhiều loài sinh vật biển thời tiền sử. Mặc dù vào thời điểm này, các loài động vật đã bắt đầu tiến hóa trên cạn, nhưng phần lớn sự sống là bơi qua các đại dương. Cho đến khi thực vật có mạch, chẳng hạn như cây và hoa, có khả năng gây ra sự tuyệt chủng hàng loạt lần thứ hai.
Theo BBC, khi thực vật phát triển rễ, chúng đã vô tình biến đổi vùng đất mà chúng sinh sống, biến đá và gạch vụn thành đất . Đất giàu chất dinh dưỡng này sau đó chạy vào các đại dương trên thế giới, khiến tảo nở hoa trên quy mô khổng lồ. Những đợt nở hoa này về cơ bản đã tạo ra những “vùng chết” khổng lồ, là những khu vực mà tảo lấy đi oxy từ nước, làm chết ngạt sinh vật biển và tàn phá chuỗi thức ăn của biển. Các loài không thể thích nghi với lượng oxy giảm và thiếu thức ăn đã chết.
Tuy nhiên, lý thuyết này vẫn còn đang được tranh luận và một số nhà khoa học tin rằng các vụ phun trào núi lửa là nguyên nhân gây ra sự giảm nồng độ oxy trong đại dương, theo một nghiên cứu trên tạp chí Geology .
Một loài thủy quái đã bị xóa sổ khỏi các đại dương trên thế giới như loài cá bọc thép dài 10 m tên là Dunkleosteus .
* Tuyệt chủng kỷ Permi-Trias: ~ 253 triệu năm trước
Sự kiện tuyệt chủng này là sự kiện lớn nhất từng xảy ra trên Trái đất. Nó đã xóa sổ khoảng 90% tất cả các loài trên hành tinh và tiêu diệt các loài bò sát, côn trùng và động vật lưỡng cư sống lang thang trên đất liền. Điều gây ra sự kiện thảm khốc này là một thời kỳ núi lửa tràn lan.
Theo Bảo tàng Sam Noble ở Oklahoma, trong đại dương, mức độ gia tăng của carbon dioxide hòa tan vào nước, đầu độc các sinh vật biển và tước đi nguồn nước giàu oxy của chúng. Nhiệt độ nước biển tăng cũng làm giảm nồng độ oxy trong nước. San hô là một nhóm các dạng sinh vật biển bị ảnh hưởng nặng nề nhất – phải mất 14 triệu năm để các rạn san hô đại dương xây dựng lại như trước đây.
* Tuyệt chủng kỷ Trias-kỷ Jura: Khoảng 201 triệu năm trước
Kỷ Trias là thời kỳ khủng long bắt đầu sinh sống trên thế giới. Thật không may, nhiều ngọn núi lửa cũng đã phun trào vào thời điểm đó. Mặc dù vẫn chưa rõ lý do chính xác tại sao vụ tuyệt chủng hàng loạt lần thứ tư này lại xảy ra, các nhà khoa học cho rằng hoạt động núi lửa lớn đã xảy ra ở một khu vực trên thế giới hiện bị Đại Tây Dương bao phủ . Tương tự như vụ tuyệt chủng kỷ Permi, các núi lửa đã thải ra một lượng khí carbon dioxide khổng lồ, gây ra biến đổi khí hậu và tàn phá sự sống trên Trái đất. Nhiệt độ toàn cầu tăng lên, băng tan, mực nước biển dâng cao và axit hóa. Kết quả là nhiều loài sinh vật biển và đất liền bị tuyệt chủng; chúng bao gồm những con cá sấu lớn thời tiền sử và một số loài pterosaurs biết bay.
Tất cả các loài khủng long đều bị giết trong cuộc tuyệt chủng hàng loạt lần thứ năm.
Các nhà khoa học ước tính rằng, nhiều loài có thể bay, đào hang hoặc lặn xuống độ sâu của đại dương vẫn sống sót. Chẳng hạn, hậu duệ thực sự duy nhất của loài khủng long sống ngày nay là loài chim thời hiện đại – hơn 10.000 loài được cho là có nguồn gốc từ những con sống sót .
Liệu lần thứ 6 đang diễn ra
Theo The Conversation, các nhà khoa học xác định một sự tuyệt chủng hàng loạt khi khoảng 3/4 số loài chết dần trong một thời gian địa chất ngắn, tức là ít hơn 2,8 triệu năm .
Hiện tại, con người đang ở giai đoạn đầu của cuộc tuyệt chủng hàng loạt mới nhất, diễn ra nhanh hơn nhiều so với bất kỳ loài nào khác. Theo Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) , kể từ năm 1970, quần thể các loài động vật có xương sống đã giảm trung bình 68% và hiện có hơn 35.000 loài được coi là đang bị đe dọa tuyệt chủng, Chỉ trong thế kỷ 20, có tới 543 loài động vật có xương sống trên cạn đã tuyệt chủng, theo một bài báo nghiên cứu trên tạp chí PNAS .
Kể từ khi bắt đầu cuộc cách mạng công nghiệp vào năm 1760, con người đã là nhân tố chính gây ra cuộc khủng hoảng môi trường hiện nay của Trái đất. Từ việc phát thải khí nhà kính và sự suy giảm tầng ôzôn đến nạn phá rừng, chất đống nhựa và buôn bán động vật bất hợp pháp, con người đã chủ động tước đoạt thế giới của một số loài và đe dọa nhiều loài khác.
Du lịch sinh thái là một ngành thúc đẩy các nỗ lực bảo tồn trên toàn thế giới, nhưng nó đang trên bờ vực sụp đổ kể từ khi các hạn chế du lịch toàn cầu được áp dụng. Không có thu nhập từ khách du lịch, các nhà bảo tồn đang gặp khó khăn trong việc bảo vệ các loài dễ bị tổn thương khỏi nạn săn trộm, trong khi đại dịch COVID-19 đang gia tăng. The New York Times đưa tin. Tê giác ở Botswana, mèo hoang ở Nam Mỹ và hổ ở Ấn Độ đều đã bị nhắm tới trong năm qua.
Trong bối cảnh của đại dịch hiện nay, thị trường động vật hoang dã đã trở thành tâm điểm chú ý vì không chỉ vô trách nhiệm với môi trường mà còn có khả năng gây nguy hiểm cho sức khỏe con người thông qua các bệnh lây truyền từ động vật sang người – chẳng hạn như đại dịch COVID-19. Những khu chợ này, buôn bán động vật ngoại lai sống hoặc các sản phẩm có nguồn gốc từ chúng, được tìm thấy trên khắp thế giới. Ví dụ, các trang trại nuôi gấu ở châu Á nhốt 20.000 con gấu đen châu Á để lấy mật, dẫn đến sự suy giảm quần thể hoang dã.
Một giải pháp tiềm năng khác để chống lại sự tuyệt chủng có thể là nhân bản các loài. Vào tháng 2 năm 2021, các nhà khoa học tiết lộ họ đã nhân bản thành công một con chồn chân đen từ một con vật đã chết cách đây hơn 30 năm. Có nguồn gốc từ Bắc Mỹ, những loài động vật có vú nhỏ này được cho là đã tuyệt chủng cho đến khi một thuộc địa nhỏ được tìm thấy vào đầu những năm 1980, chúng được tham gia vào chương trình nhân giống và tái giới thiệu trên khắp nước Mỹ. Quy trình nhân bản tương tự như quy trình nhân bản cừu Dolly vào đầu những năm 1990.
(theo Tiền Phong)
